در زندگی روزمره از وسایل و ابزارهایی استفاده میکنیم که از فرط استفاده وجودشان برایمان کاملا عادی شده است و شاید گاه تصور کنیم ، این ابزارها به خودی خود به وجود آمدهاند. دانستن تاریخچه ابداع و اختراع این وسایل و روند پیشرفت در آنها میتواند برای هر کسی جالب باشد ، چندان تقاوتی نمیکند که این وسیله «چرخ» باشد و یا یک «پردازنده» پیشرفته کامپیوتر.
در این نوشته میخواهم مختصری درباره تاریخچه سرنگ بنویسم ، وسیله ارزان و سادهای که شاید پرمصرفترین وسیله مورد استفاده در پزشکی باشد.
قبل از اینکه درباره تاریخچه اختراع سرنگ بنویسم ، باید تعریفی کوتاه از این وسیله داشته باشم. این روزها هرگاه نام سرنگ را میشنویم ، در وهله اول به یاد سرنگ پزشکی میافتیم که تشکیل شده از یک پمپ پیستونی که میتواند با فشار دست در یک استوانه به جلو عقب برود و در انتهای خود یک سوراخ دایرهای کوچک دارد و در این محل میتواند به یک سوزن ظریف میانتهی متصل شود و برای تزریق و یا کشیدن مایعات و گازها مورد استفاده قرار گیرد. اما اگر اشکال ابتدایی سرنگها را مد نظر قرار دهیم ، تارخچه سرنگ به میزان زیادی متفاوت میشود:
129 تا 200 سال قبل از میلاد مسیح : جالینوس ، طبیب یونانی ، شکلی ابتدایی از سرنگ را ایجاد کرده بود که به یاری آن در هنگام تشریح مردگان میتوانست خون را به رگهای مغزی تزریق کند.
قرن نهم میلادی : پزشکی عراقی- مصری به نام علی الموصلی از یک شیشه استوانهای میانتهی برای ساکشن و برداشتن کاتاراکت استفاده کرد.
سال 1760 : اشکال ابتدایی تزریق درون وریدی و انفوزیون مایعات شروع شد.
سال 1844 : یک پزشک ایرلندی به نام دکتر فرانسیس رایند ، سوزن میانتهی را اختراع کرد.
سال 1853 : در این سال دکتر الکساندر وود (متولد سال 1817) ، نوعی از سرنگ را که میتوانست برای تزریقات زیرجلدی به کار رود اختراع کرد. دکتر وود از سال 1850 دبیری کالج سلطنتی ادینبورگ را برعهده داشت . وی با قرار دادن یک سوزن میانتهی در انتهای یک پیستون فلزی توانست شکلی تقریبا امروزی از سرنگ را اختراع کند . وی در آن سال در مجله پزشکی مقاله کوتاهی با این عنوان چاپ کرد: "روشی تازه برای درمان نورالژی با استفاده مستقیم از مخدرها در نقاط دردناک". در این مقاله وی به این مطلب اشاره کرده بود که شیوه وی میتواند برای تزریق سایر داروها هم مورد استفاده قرار بگیرد و منحصر به تزریق مخدرها نیست.

الکساندر وود
درست در همین زمان و به طور جداگانه یک پزشک فرانسوس به نام دکتر چارلز پراواز ، اختراع کاملا مشابهی انجام داد و توانست یک سرنگ فلزی ایجاد کند. وی از اختراعش برای درمان آنوریسم استفاده کرد. دکتر پراواز یک ارتوپد بود و گرچه به خاطر اختراع سرنگ مشهور شد ولی کارهای بسیار جالبی در درمان اسکولیوز و دررفتگی مادرزادی مفصل هیپ هم انجام داد. سرنگهای واکسناسیون : مخترع سرنگهای ویژه واکسناسیون شخصی به نام بنجامین روبین بوده است.

چارلز پراواز
سال 1949 : در این سال سرنگهای یک بار مصرف به وسیله آرتور اسمیت اختراع شد.
سال 1954 : سرنگهای یک بار مصرف به تولید انبوه رسیدند و در این سال به وسیله دکتر جوناس سالک برای تزریق واکسن پولیوی جدید سالک به یک میلیون کودک آمریکایی مورد استفاده قرار گرفتند. این سرنگها برای اولین بار شیشهای بودند.
سال 1955 : شرکت Roehr ، سرنگ پلاستیکی یک بار مصرف تولید کرد.
سال 1956 : یک فارماکولوژیست نیوزیلندی به نام کولین مورداک ، امتیاز سرنگهای پلاستیکی یک بار مصرف را به ثبت رساند.
سوزنهای میکرو : سوزن میکرو یک ابزار بدون درد جهت تزریق محسوب میشود. یک سوزن میکرو از 400 سوزن سیلیکونی میکروسکوپی تشکیل شده است. شکل ابتدایی این وسیله به وسیله Mark Prausnitz استاد مهندسی شیمی انستیتوی فنآوری جورجیا و یک مهندس الکترونیک به نام مارک الن اختراع شد.
دکتر عليرضا مجيدي